„Zabytek Zadbany” jest corocznym konkursem ogłaszanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Nadzór nad konkursem sprawuje Generalny Konserwator Zabytków. Od 2011 roku podmiotem realizującym procedurę konkursową jest Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Konkurs skierowany jest do właścicieli, posiadaczy i zarządców zabytkowych obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Jego celem jest promocja opieki nad zabytkami i upowszechnianie najlepszych wzorów właściwego utrzymania i zagospodarowania obiektów. Charakter edukacyjny konkursu polega na popularyzacji wiedzy dotyczącej właściwego postępowania z zabytkami architektury podczas ich użytkowania oraz w trakcie przeprowadzanych remontów.

Ocenie Jury konkursowego podlegać będą jakość i zakres prac konserwatorskich, restauratorskich lub budowlanych, a także wykonane rewitalizacje zabytków architektury. Konkurs promuje właściwe użytkowanie zabytkowych obiektów, ochronę „substancji zabytkowej” podczas wykonywanych remontów, utrzymanie estetycznego wyglądu budowli oraz ich otoczenia, które nierzadko również wpisane jest do rejestru zabytków.

Konkurs jest realizowany w następujących kategoriach:

a. Utrwalenie wartości zabytkowej pojedynczego obiektu.
b. Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu (w tym założenia dworskie i pałacowe).
c. Adaptacja obiektów zabytkowych.
d. Kategoria specjalna: architektura i konstrukcje drewniane.
e. Kategoria specjalna: architektura przemysłowa i dziedzictwo techniki.

W tym roku do konkursu przystąpiło 46 obiektów z 14 województw w Polsce. 23 marca 2016 roku w siedzibie NID w Warszawie odbyło się posiedzenie Jury, które to wyłoniło 19 obiektów. W kategorii E nominowani zostali:
1. Kanał Elbląski: pochylnie Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie, Całuny; śluzy Miłomłyn, Zielona, Ostróda, Mała Ruś (woj. warmińsko-mazurskie)
2. Wodociągowa wieża ciśnień w Kożuchowie (woj. lubuskie)
3. Wieże wyciągowe Kopalni Węgla Kamiennego „Polska” w Świętochłowicach (woj. śląskie)
4. Źrebięciarnia w zespole folwarcznym w Wąsowie (woj. wielkopolskie)

Ogłoszenie wyników i wręczenie nagród w konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków „Zabytek Zadbany 2016” odbyło się 20 kwietnia br. podczas uroczystej gali obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w Zakopanem. Organizatorem wydarzenia był Narodowy Instytut Dziedzictwa wraz z Miastem Zakopane. Wśród zaproszonych gości byli m.in. przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, środowiska konserwatorskie, specjaliści od ochrony zabytków, przedstawiciele środowisk naukowych i opiniotwórczych, osoby zasłużone kulturze i ochronie zabytków.

W kategorii specjalnej Architektura przemysłowa i dziedzictwo techniki laureatem został Kanał Elbląski: pochylnie Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie, Całuny; śluzy Miłomłyn, Zielona, Ostróda, Mała Ruś (woj. warmińsko-mazurskie). Jury przyznało nagrodę za przeprowadzone prace remontowe i konserwatorskie, które przyczyniły się do rewitalizacji unikalnego w skali światowej zabytku hydrotechnicznego. Różnorodne i skomplikowane prace budowlane, konserwatorskie i restauratorskie podkreśliły wartości zabytkowe obiektów infrastruktury technicznej kanału, a umiejętne połączenie zastosowanych tradycyjnych materiałów i metod naprawczych z nowoczesnymi rozwiązaniami nie naruszyło integralności obiektu.

Decyzja a szczególnie jej uzasadnienie znacznie ułatwi postępowanie związane z wpisaniem kanału na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO albowiem jednym z istotnych elementów jest właśnie udowodnienie INTEGRALNOŚCI OBIEKTU. 

Chyba teraz nikt w NID nie będzie żądał udowodnienia konkursowej decyzji NID w tej sprawie.

artykuł opracowano na podstawie oficjalnych materiałów informacyjnych NID